Çocuğum yalan söylüyor.
Çocuklar belirli dönemlerde bazı şeylere takarlar bazen de bizim tutumlarımıza onların bu davranışları pekiştirmesine sebep olabilir.
Okula ilk başladığı dönemlerde Lina "Anne öğretmenim beni giydirmeden yatırıyor.Ben çok üşüyorum okula gitmek istemiyorum." demişti.O dönem okulu pek tanımasam da ihtimal vermedim.Yalnız çocuğuma ona güvendiğimi göstermem de lazımdı ve "Tamam Linacığım ben öğretmeninle konuşurum." dedim.
Pek tabi öğretmen böyle bir şey olmadığını sadece Lina'nın okula yeni başladığı için ve beni "Aman Filiz hanım sınıfın camı kapalı oluyor değil mi, uyurken üşümüyorlar değil mi ? " diye sormamdan sebep böyle bir konu ile karşıma gelmiş olabileceğini; çünkü çocukların ebeveynlerinin endişelerini kendi lehlerine kullanmak için bu gibi durumlara baş vurabileceklerini söyledi.
Ben okulda böyle bir şey yapılmadığına emindim ve Lina'nın onu okula göndermemem için bunu yaptığını farkındaydım.Ara ara başka konularda da değişik şeyler üretip söyleyince acaba "yalan" konusu mu başlıyor diye ufak araştırmalar yaptım.
Öğrendiklerimi özetleyecek olursam çocuklar, 5 yaşından önce yetişkinlerin yaptığı gibi yalan söylemezler.Bu ne demek:Yani yetişkinler gibi belirli bir sebep-sonuç ilişkisi doğuracak kurgu sağlamazlar ve hayal dünyaları geniş olduğu için çeşitli sebeplerle olmayan bir şeyi söyleyebilir ,olan bir şeyi kendilerince yorumlayıp abartabilirler ya da dış faktörler sebebi ile yalan söyleyebilirler.
Peki,
Okula ilk başladığı dönemlerde Lina "Anne öğretmenim beni giydirmeden yatırıyor.Ben çok üşüyorum okula gitmek istemiyorum." demişti.O dönem okulu pek tanımasam da ihtimal vermedim.Yalnız çocuğuma ona güvendiğimi göstermem de lazımdı ve "Tamam Linacığım ben öğretmeninle konuşurum." dedim.
Pek tabi öğretmen böyle bir şey olmadığını sadece Lina'nın okula yeni başladığı için ve beni "Aman Filiz hanım sınıfın camı kapalı oluyor değil mi, uyurken üşümüyorlar değil mi ? " diye sormamdan sebep böyle bir konu ile karşıma gelmiş olabileceğini; çünkü çocukların ebeveynlerinin endişelerini kendi lehlerine kullanmak için bu gibi durumlara baş vurabileceklerini söyledi.
Ben okulda böyle bir şey yapılmadığına emindim ve Lina'nın onu okula göndermemem için bunu yaptığını farkındaydım.Ara ara başka konularda da değişik şeyler üretip söyleyince acaba "yalan" konusu mu başlıyor diye ufak araştırmalar yaptım.
Öğrendiklerimi özetleyecek olursam çocuklar, 5 yaşından önce yetişkinlerin yaptığı gibi yalan söylemezler.Bu ne demek:Yani yetişkinler gibi belirli bir sebep-sonuç ilişkisi doğuracak kurgu sağlamazlar ve hayal dünyaları geniş olduğu için çeşitli sebeplerle olmayan bir şeyi söyleyebilir ,olan bir şeyi kendilerince yorumlayıp abartabilirler ya da dış faktörler sebebi ile yalan söyleyebilirler.
Peki,
Çocuklar neden yalan söylerler ?
- Yaptıkları şeyin sonuçlarına katlanamayacakları ya da bunun karşında ceza alacakları için
- Yapmadıkları şeyleri yapmış gibi yaparak değer kazanmak için
- Yeteri kadar ebeveyn ilgisi göremedikleri için
- Rahatsız oldukları bir durumla baş edemedikleri için
- Kendilerini kandırmak için
- Toplum içinde kabul görmek için
- Yalan söyleyen bir rol modele sahip oldukları için
- Yanlış uyarı aldıkları için
- Tehdit edildikleri için
Alt başlıkları biraz açarsak:
Yalan karşısında ne yapmalı?
- Çocuklarımızı ödül-ceza sistemi uygulamadan da yetiştirebiliriz.Ceza yapılan işi meşrulaştırır ve çocuk ya ceza alacağı için tepkiyi umursamaz ya da ceza almamak için yalan söyler.Çocuklarımızı yaptıkları yanlışlar karşısında bedelini ödemelerine fırsat vermeli.Ceza ile onları sindirmemeliyiz.
- Çocuklar ebeveynlerinden ya da kendilerine rol model aldıkları kişilerden gerekli ilgili görmediklerinde sırf onların takdirini kazanmak için yalana başvurabilirler.Bunu önlemek için çocuklarımızın yaptıkları şeyleri önemsemeli onların yaşamlarına tanıklık etmeli ve yaptıkları şeyleri değerli kılmalıyız.Bunu yaparken "Oo harikasın!" Süpersin!" gibi yüzeysel övgülerle değil yaptıkları şeylere vakıf olarak onlara varlığımızı, ilgimizi belli etmeliyiz.
- Çocuklar anne-baba ilgisinden yoksun ise onların dikkatini çekmek için yalan söyleyebilirler ya da içinde bulundukları durumları abartabilirler.Örneğin o an televizyona dalmış bir anne-baba yüzünden çocuk düşmüş gibi yapabilir ya da "Odamda fare var!" diyebilir.Bunlar tamamen dikkat çekmek için söylenen yalanlardır.Burada çözüm ilgi ve sevgidir.
- Çocuklar rahatsız oldukları bir durumla baş edemediklerinde o durumun içinden çıkabilmek için yalan söyleyebilirler.Tıpkı Lina'da olduğu gibi okula oryantasyon sürecinde gitmek istemediğini bana hiç söylemedi ama "Anne sen de yanımda kal." diyordu ve ben yanında kalamadığım için kendini orada yabancı hissediyordu.Benim en hassas olduğum konuyu fark etti ve ona göre bir yalan söyledi.Bu durumda biz Lina ile konuşarak orada kendini yalnız hissetmesinin gayet normal olduğunu,bizimde yabancı ortamlarda kendimizi yalnız hissettiğimizi ve bunun zamanla aşılabilecek bir şey olduğunu,okuldan hoşlanmaya başladığında bu hisleri yaşamayacağını ve istemezse okula gitmek zorunda olmadığını yalnız isteyip istemediğini bilebilmesi için denemesi gerektiğini söyledik.Ve Bingo "Aslında öğretmenim benim pijamamı giydiriyor ama ben seninle uyumak istiyorum okulda." dedi.
- Çocuklar aşırı huzursuz oldukları ortamlarda,ortamın yarattığı olumsuz koşulları göz ardı etmek için mutluymuş gibi yaparlar.Bunlara fazlasıyla inanıp başkalarına da mutluymuş gibi anlatırlar.Örneğin:Şiddet gören bir çocuk bunu dile getirmek istemez,olayın üstünü örter ve mutluymuş gibi yapar ve bu konuda yalan söyler.Çocuklarımıza şiddet uygulamak ve onları mutsuz ortamda büyütmek yapacağımız en büyük yanlışlardandır.
- Toplum içinde belirli davranışlar ya da belirli olayların popülerite kazandığını gören çocuk onu yapmıyor/yapamıyor olmanın dışlanma getireceğini düşünür ve yalan söyler.Örneğin akşamları dişlerini fırçalamıyordur ama fırçaladığını söyler vb. Bu sebepten çocuklarımız asla başkaları ile kıyaslamamalı yapmaları gereken bir şeyi sadece ve sadece kendi iyilikleri için yapmaları gerektiğini öğretmeliyiz.
- Çocuğun etrafında örnek aldığı kişiler yalan söylüyor ya da yalana teşvik ediyorsa çocuk bunun normal bir davranışı oluğunu düşünür ve kendi de yapmaktan çekinmez. "Bak bunu yaptığımızı babana söyleme." gibi cümleler ya da bir başkasına karşı yalan söyleyeceğinizi çocuğun yanında konuşmanız çocuğu yalan konusunda teşvik edebilir.Yalanı hayatımıza ne sebeple olursa olsun sokmamalıyız.
- Çocuklar yalan söyledikleri zaman ebeveynleri ve büyükleri tarafından "Yalan söylersen burnun uzar." "Yalan söylersen polise veririm.", "Yalan konuşma dilini yakarım" gibi cümlelerle tehdit etmek onları yalana teşvik eder.Her şeyi güzellikle anlatmak yılanı deliğinden çıkarır
- Çocuklar aşırı şiddet gördüğünde ya da istismara uğradıklarında hem kendilerine bir şey yapılacağı hem de sevdiklerine bir şey yapılacağı tehditi altında olabilir ve korktukları için yalan söyleyebilirler.En ufak bir istismar şüpheniz varsa bir uzmana başvurun.Çocuğunuz bu konuda sizi uyarırsa uyarılarını mutlaka dikkate alın.
Her ne koşulda olursa olsun çocuklarımızın yalan söylemesi ya da daha nazik bir tabirle mış gibi anlatmaları ya da mış gibi yapmaları onların kötü bireyler olduğu anlamına gelmez.Çocukları yalan söyleyen insanlar birden endişeye kapılır ve çocuklarının hep yalan söyleyeceklerini düşünürler.Aslında yeteri kadar sevgi ve ilgi her zaman, her şeyin çözümüdür .
Özetle :
- Yalanın kötü bir şey olduğunu güzellikle anlatın.
- Her ne koşulda olursa olsun onların arkalarında olduğunuzu ve onları her zaman seveceğimizi bilmeliler
- Yalan söylediğini anladığınızda konuyu irdelemeyin ve üzerine gitmeyin.
- Yalan söylediğinde onları cezalandırmayın
- Çocuktan yapacağı şeyler isteyip baskı kurmayın.
- Duygularını anlamaya çalışın bazı davranışları konusunda esnek olun.
- Aşırı kuralcı olup çocuğu bunaltmayın
- Çocuğunuza asla şiddet uygulamayın
- Hangi durumlarda yalan söylüyor olduğunu gözlemlemek size çözüm yolunda yol gösterir.
Yaşadığımız şeylere dışarıdan çıkıp baktığımızda "Bu yukarıda yazılanların hiçbiri yok ama hala yalan söylüyor." diyorsanız bence bir kez daha düşünün.Kendinizi eleştirin ve kendinize objektif olun.Yalanı ortadan kaldırmak için karşılıklı çaba harcayın bu dış etkenler sebebi ile değil de davranışsal bir hal almışsa,süreklilik arz ediyorsa ve tüm çabanıza rağmen geçmiyorsa bir uzmandan yardım alın.
